Herbologie

Onlangs ben ik gestart met een opleiding tot Herborist. Dit is het eeuwenoude beroep van kruidengeneeskundige. Naast mijn werk als fotograaf en kunstenaar heb ik me altijd al aangetrokken gevoeld tot de plantenwereld en nu is de tijd gekomen om er iets mee te doen!

Ik leer enorm veel over planten, bomen, hun eigenschappen en geneeskrachtige werking, het oogsten en verwerken van de planten tot bijvoorbeeld een tinctuur, zalf, thee, of recept, alle praktische zaken rondom het aanleggen en onderhouden van een (kruiden)tuin en natuurlijk de werking van het menselijk lichaam en de uitwerking van het kruid hier op in al haar facetten.

De komende tijd ga ik onderzoeken hoe kunst, fotografie en het vak van herborist samen kunnen komen. Hier schrijf ik af en toe over de interessante en bijzondere dingen die ik onderweg tegen kom.

2023

Elektrocultuur

31 mei 2023
Onlangs ben ik met een cursus elektrocultuur begonnen. Dat is in de eerste plaats helemaal fantastisch en in de tweede plaats is het een verzamelnaam voor verschillende technieken, waarvan sommige 100 jaar geleden al werden gebruikt en andere al veel ouder zijn. Wat je er mee kunt bereiken is het volgende: je verzamelt de atmosferische elektriciteit en verhoogt daarnaast ook lokaal de paramagnetische kracht van de aarde om daarmee de levenskracht van het land, de gewassen, de planten in je tuin en die van jezelf te verhogen. Dit leidt tot spectaculaire resultaten van bijvoorbeeld zonnebloemen en pompoenen van astronomische omvang, met enorm veel smaak en nutrienten. Uiteraard kun je deze principes ook op andere gewassen toepassen, bijvoorbeeld medicinale kruiden.

In mijn eigen kleine minituintje ben ik aan het experimenteren geslagen en heb mijn eerste antenne in de grond gezet. Ik hem hem uit koper gemaakt en hij is niet al te groot om het even bescheiden te houden totdat ik een grotere tuin heb en niet te dicht op mijn buren zit. Verder is het een eerste prototype en ik heb intussen alweer ideeën opgedaan voor een verbeterde versie 🙂 Binnenkort plaats ik ook nog een aantal ronde torens en Lakhovsky Coils (“goh, waar heb ik dat ook alweer eerder gehoord?” denk je nu misschien). Over een tijdje zal ik hier op terug komen met de eerste resultaten.

Wil je meer weten? Kijk dan zeker eens op de website van de elektrocultuur expert Yannick van Doorne.

Mooie wondertjes

25 april
In de afgelopen weken ben ik allerlei wondertjes tegengekomen in de studietuin, waaronder deze prachtige vlinder eitjes die aan de onderkant van een blad van de Oost-Indische kers (Tropaeolum majus) geplakt zaten! De vorm waarin de eitjes zijn gelegd doet me denken aan de flower of life, of levensbloem, dat is een eeuwenoud symbool voor universele wijsheid.

De Oost-Indische kers is echt een heel leuk plantje met veel goede eigenschappen: de bloemen, bloemknoppen, het jonge blad en de zaden zijn eetbaar. De smaak van het blad is scherp en doet denken aan de mierikswortel. Van de zaden kun je kappertjes maken en met de eetbare bloemen kun je je gerechten ook nog eens mooi versieren. De plant heeft onder andere een antibacteriële, ontsmettende en virusremmende werking en werkt weerstandsverhogend. Als je last hebt van slijm, werkt hij ook slijmoplossend. Deze informatie heb ik uit mijn studiebijbel: het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst.

In de tuin trekt de plant bladluizen en de rupsen van het klein- en groot koolwitje aan. Het is een zogenaamde ‘afvangplant’ of ‘lokplant’, die er voor zorgt dat luizen en rupsen weg blijven bij andere planten of groenten. Verder is het een bodembedekker, waardoor ongewenste planten minder de kans krijgen om uitgebreid te gaan groeien. Bij mij staat ie in ieder geval ook in mijn eigen tuin, eens kijken hoe ie het gaat doen!

Botanisch tekenen

21 maart
Een van de opdrachten voor de opleiding tot Herborist die ik op dit moment volg is het maken van botanische tekeningen. Het wordt weer lente en de eerste plantjes laten zich weer zien, maar het Longkruid (Pulmonaria Officinalis) was er eigenlijk de hele winter al. Weliswaar in een ingeslapen staat, maar de mooie en zeer kenmerkende groene bladeren met kleine vlekjes zijn in wezen het hele seizoen te zien. Nu openen zich de eerste bloemetjes aan deze plant en de bijtjes vliegen vrolijk af en aan. In mijn eigen tuin staat ook Longkruid en het is echt leuk om de paars gekleurde bloemetjes te zien tussen de verder nog redelijk dorre bedoeling!

Samen met een aantal medestudenten heb ik onlangs een workshop botanisch tekenen gevolgd bij Marianne Verschoor-Remerie. Ze is in de eerste plaats een geweldig botanisch kunstenares en gaf tijdens de workshop verder hele nuttige tips. Ze liet ons ook een paar trucjes zien die ik afgelopen week meteen heb uitgeprobeerd. Het kwam er eigenlijk op neer dat je het wiel niet helemaal zelf hoeft uit te vinden bij elke nieuwe tekening en je jezelf werk kunt besparen. De plant wordt natuurlijk wel gewoon helemaal met de hand getekend, dus de tekening is 100% een eigen creatie. Wil je weten wat dat dan voor trucje is? Volg dan zelf ook eens een workshop botanisch tekenen. 🙂

Op deze website vind je meer informatie.

Februari

De aardkorst

6 Februari
Wat een interessante les biologie en ecologie hadden we weer afgelopen donderdag! Het was aan boswachtster Klara om ons iets te leren over de aarde en haar bovenste laag, de aardkorst, waarin het bodemleven zich afspeelt dat de meest belangrijke basis vormt voor alles wat groeit en bloeit.

In de laatste ijstijd zijn er door de enorme stuwende kracht van het zich voortbewegende ijs, allerlei rotsen en stenen verplaatst. Sommige grote stenen – zwerfkeien- zijn hierdoor op ongebruikelijke plaatsen terechtgekomen. In de loop van de jaren (het waren er vele!) heeft de natuur zich weer min of meer hersteld en er zijn ook weer bomen en planten gaan groeien op de plaatsen waar eerst alleen maar ijs was.

Het mooie van zaden van (bepaalde) planten en bomen is dat ze een hele lange tijd ergens kunnen liggen sluimeren en dan opeens, als de omstandigheden weer goed zijn, ontkiemen ze en groeien ze uit.

Het schoot me opeens te binnen dat ik ooit eens deze foto heb gemaakt in de bossen ergens in Zuid Frankrijk. De wortels van deze naaldboom hebben zich op een wonderlijke manier om de steen heen gewerkt. Het lijkt bijna alsof de boom op de steen is gaan zitten, geweldig toch?!

2022

December

Winterzonnewende

21 December
De tuin is in rust. Er zijn weinig geluiden te horen en er is weinig beweging. Veel planten hebben al hun blad verloren en zijn aan het afsterven. Er is buiten geen werk meer te doen. Het is kouder geworden, het heeft zelfs gevroren en er is al heel klein beetje sneeuw gevallen! Ik voel me al een tijdje net een beer die in z’n warme hol begonnen is aan zijn winterslaap.

Vandaag, 21 december, is de dag van de winterzonnewende. In de afgelopen maanden werd het elke dag telkens een beetje vroeger donker, maar vandaag staat de zon op z’n meest zuidelijke (of noordelijke) positie, afhankelijk vanaf welk halfrond je het bekijkt. De winterzonnewende is een markering van de langste nacht van het jaar. Vanaf morgen worden de dagen dus steeds een beetje langer en de nachten dus korter. Het licht komt weer terug!

Deze wisseling, wanneer het ritme van de zon zich weer omkeert, brengt een bijzondere energie met zich mee. Een mooie overeenkomst tussen de groei en ontwikkeling van een tuin en die in onszelf is dat dit het goede moment is om zaadjes te planten en plannen te maken voor komend jaar voor nieuwe groei, bloei en ontwikkeling. Schrijf gewoons eens wat dingen op en steek er een kaarsje bij aan.

November

Oogstfeest

15 November
Gisteren was ik bij het oogstfeest, georganiseerd door de VELT. Het idee was om de oogst te vieren, zaden en plantjes te delen of ruilen en zelfgemaakte baksels en smeersels te proeven en dat was leuk! Ik heb een paar hele leuke nieuwe planten met bijzondere en mooie vruchten leren kennen: de Lufa en de Chayote (dat groene stekelige ding op de foto).

Van de Lufa heb ik een paar zaadjes mogen meenemen en dat wordt als het goed is een plant met vruchten die je zou kunnen gebruiken als spons. (een harde weliswaar, maar een hele mooie). Een voorwaarde voor de plant om te kunnen groeien is een warme omgeving, dus die gaat komend seizoen in de kas. Eens kijken of hij vriendjes kan worden met de druif, de tomaten en de andere aanwezige plantjes. De andere zaden en vruchten op de foto had ik zelf al eerder verzameld.

De Chayote is familie van de komkommer en mij werd geadviseerd om de plant op een koude plek te laten overwinteren totdat er in het voorjaar een scheut uit groeit. Dan zet je ‘m in een bak met aarde en geeft hem de ruimte, als ik geluk heb komen er wel zo’n 20 vruchten aan. Nu nog even de winter doorkomen, zodat er komend voorjaar weer gezaaid en geplant kan worden 🙂

Oktober

Voedselbos

28 Oktober
Sinds een paar weken leer ik tijdens een facultatieve stage enorm veel bij over de principes van de permacultuur in combinatie met het aanleggen van een voedselbos. Het vergt veel tijd, inspanning en geduld om van een voormalig weiland een voedselbos te maken, het bos moet immers nog groeien. Maar wanneer je met een bestaand, eenzijdig beplant, voormalig productiebos (alleen al het woord productiebos…) als uitgangspunt te maken hebt en dus niet met een kaal weiland, sta je voor heel andere uitdagingen.

Ik vind het een heel raar idee dat mensen ooit in Nederland de oerbossen (ja, die hadden wij ook) kapten en daar uiteindelijk een soort van bomenfabrieken voor in de plaats hebben gezet. In zo’n productiebos ontstaat na verloop van tijd een heel ander ecosysteem, dan het natuurlijke systeem dat er oorspronkelijk was. Als eerste stap hebben we dat bestaande systeem geïnventariseerd en de huidige situatie zo goed mogelijk in kaart gebracht.

Het is enorm interessant om uit te zoeken en te ondervinden hoe je in zo’n bos opnieuw meer variatie, leven en balans terug kunt brengen, zonder weer opnieuw het gehele bestaande systeem te verstoren.

 

Paddestoelentijd

16 Oktober
Ze groeien weer overal: paddestoelen! Mijn favoriete soort is toch wel de vliegenzwam (Amanita muscaria). Tijdens een wandeling in het Weerter Bos kwam ik ze overal tegen, en sommige paddestoelen waren wel pannenkoekgroot (zo groot als een pannenkoek, met een doorsnede van 20 tot 30 cm). Interessant: Sommige delen van de vliegenzwam hebben een hallucinogene werking en deze paddestoel wordt om die reden al heel lang door verschillende volkeren gebruikt tijdens rituelen.

Ik heb nog niks geleerd over paddestoelen in de opleiding, en dus blijf ik er vanaf. Dat zou ik trouwens sowieso doen, omdat ik het jammer zou vinden als andere wandelaars niet meer van al deze mooie parels in het bos zouden kunnen genieten.

De maan en de tuinkerstest

13 Oktober
Tijdens de praktijkles snoeien, was het eigenlijk de bedoeling dat we zouden gaan snoeien. maar het regende. En dan mag je dus niet snoeien, vanwege verhoogde kans op ziektes en schimmels bij de planten.

Wel hebben we het vandaag gehad over de invloed van de maan op de gewassen. Dat is enorm interessant! Johanna Paungger en Thomas Poppe hebben daar al veel over geschreven en toevallig had ik ook al een boekje van hen in huis, maar dan met een net iets andere insteek. Er zijn dus optimale dagen om planten te zaaien, te oogsten, te snoeien en te verwerken aan de hand van ofwel de toenemende maan, ofwel de afnemende maan. Wanneer je daar gebruik van maakt, gaan de planten ofwel beter groeien, of je behoud veel meer werkzame plantenstoffen na het oogsten.

Wat we ook hebben besproken is een methode om vast te stellen of de grond waarin je je planten laat groeien verontreinigd is, en wel aan de hand van het zaaien van tuinkers. Je neemt verschillende bakjes met aarde uit verschillende delen van je tuin en laat er onder exact dezelfde omstandigheden tuinkers in ontkiemen. De tuinkers in het bakje met aarde die geel verkleurt, geeft aan dat die grond niet in orde is.

Herfst collage

7 Oktober
Naar aanleiding van de praktijkles van vorige week heb ik een aantal zaden, bladeren en wortels mee naar huis genomen en verzameld. Dit materiaal spreekt enorm tot mijn verbeelding en ik ben dan ook aan het experimenteren met het samenstellen en fotograferen van herfst collages in mijn kas!

Het werkproces lijkt een beetje op het maken van een mandala, daar heb je ook geduld voor nodig. Sommige materialen zijn zo licht, dat ze steeds van hun plaats rollen of wegwaaien tijdens het neerleggen. De volgende soorten heb ik onder andere gebruikt: Rode Zonnehoed, Grote Klis, Juffertje in het groen, Pompoenzaden, Wijnbladeren, Artisjok, Kardinaalsmuts, Beukenootje, Champagneblad, Calendulazaad en een Eikel.

Het is de bedoeling is dat de zaden na het maken van de collages en foto’s de grond in gaan en ik ben benieuwd wat er komend seizoen gaat uitkomen.

September

Humulus Lupulus

29 September
Wat een grappige naam voor een plant die we ook kennen als Hop. Vandaag lag er een heleboel geoogste hop op de tafel en toevallig had ik samen met een medestudent een hoptheeproeverij voorbereid. Dit was een mooie manier om de plant nog beter te leren kennen!

Je kunt de hop alleen maar als thee verwerken, wanneer de bellen vers geplukt zijn en die lagen dus voor onze neus, nogal sterk te ruiken. Op de rechter foto zie je het gele hopmeel, de werkzame stof, oftewel de lupuline goed zitten.

Een interessant weetje: wanneer je langere tijd in een ruimte bent met vers geoogste hop wordt je slaperig. Bij vrouwen treedt er nog een bijeffect op: een verhoogd libido. Bij mannen gebeurt precies het tegenovergestelde: ze krijgen een verminderd libido. Bron: Groot handboek geneeskrachtige planten, Gert Verhelst

 

Daslook, Kraailook en Hondsroos

22 september
Heb je ooit al eens gefermenteerde kraailook op zout water geproefd? Of misschien ooit daslookknopjes op azijn? Wellicht ooit eens aan hondsroos op alcohol geroken? Wat en geweldige smaak- en geursensaties!

Docent Dave, die naast herborist ook chef kok is van beroep, nam een en ander mee om te ruiken, bekijken en proeven. Over de hondsroos waren we minder enthousiast, die smaakte naar vergane spullen. Ik vond de kraailook het lekkerst, die smaakte naar citrus en komkommer.

Interessant was ook om te kijken en beredeneren welke soorten het beste op azijn, welke op alcohol en welke op zout water konden worden bewaard.

Hypericum Perforatum

15 September
Vandaag hebben we Sint-Janskruid (Hypericum Perforatum) leren kennen. Het is een plantje met, de naam zegt het al, geperforeerde blaadjes. Dit zijn miniscule speldenprikgrote gaatjes die je alleen maar kunt zien als je het blaadje tegen zon houdt. Maar eigenlijk zijn dit een soort van kliertjes. Wat een mooi gezicht!

Het plantje geeft uit deze kliertjes een rode kleurstof af (het stofje hypericine). Dat kun je vaststellen, wanneer je een blaadje tussen je vingers fijnwrijft, zo komt de rode kleurstof vrij. Alleen dan weet je dat je met het echte Sint-Janskruid te maken hebt. Deze rode kleur was heel mooi terug te zien in dit potje met een aftreksel van Sint-Janskruid. En natuurlijk je weet ook dat je met het Sint-janskruid te maken hebt door de piepkleine gaatjes in het blad. Er is namelijk nog een ander (giftig) plantje dat er enigszins op lijkt: het Jacobskruiskruid.

Wat ik vandaag verder nog indrukwekkend en interessant vond waren de enorme paddenstoelen die groeiden op de composthoop!

Kennismaking studietuin

8 September
Vandaag hebben we kennis gemaakt met de tuin waarin we in de komende jaren mogen gaan werken, leren, ruiken, proeven en kijken! Wat een mooie plek en wat een hoop diversiteit is hier te zien. Het motto is met zo veel mogelijk zintuigen waarnemen, zodat je de plant op zo veel mogelijk manier leert (her)kennen.

Een van de meest interessante planten die ik heb leren kennen was het ABC kruid, ofwel het champagneblad (Spilanthes Oleracea). Het proeven van de bloem gaf een soort van bruisende sensatie in de mond, alsof je een slok champagne drinkt. In het Engels heet deze plant de Toothache-plant, heel toepasselijk, want na het kauwen van het bloempje voelt je mond ook echt een paar minuten verdoofd. We hebben naast deze plant nog veel meer andere soorten leren kennen, waaronder de calendula officinale, oftewel de goudsbloem.

×